वर्ग.6.मराठी.मला. मोठ्ठं व्हायचयं

 मला मोठं व्हायचंय !

प्रियंवदा करंडे

प्रश्न १ - दोन-तीन वाक्यांत प्रश्नांची उत्तरे लिहा.

(१) मुलाला अंघोळीला न जाता काय करायचे आहे ?

उत्तर - मुलाला शास्त्रज्ञ व्हायचे आहे, संशोधन करायचे आहे, शोध लावायचे आहेत. मुलाला अंघोळीला न जाता हे सर्व करायचे आहे.

(२) वैज्ञानिक शोध लावण्यासाठी मुलाने कोणती तयारी केली ? उत्तर - वैज्ञानिक शोध लावण्यासाठी मुलाने घरात त्याची स्वतंत्र लॅ

बनवली. मायक्रोस्कोप, टेस्टट्यूबू, काचेची पात्रं, सगळे आणून ठेवले. पुस्तकांचा डोंगर रचला. वैज्ञानिक शोध लावण्यासाठी मुलाने ही तयारी केली.

(३) शास्वज इराल्यावर ताई व आई काय करतील असे मुलाला वाटते ?

उत्तर- आज ताई व आई शास्त्रज्ञ होऊ पाहणाऱ्या मुलावर चिडतात. पण मुलगा शास्त्रज्ञ झाल्यावर ताई व आई त्याच्या बक्षीस समारंभात मात्र मिरवतील असे मुलाला वाटते.

) आई मुलाला कोणता शोध लावायला सांगते ? (४

उत्तर- मुलाला कपड्यांच्या बोळ्यातून सुद्धा निळी पॅट मिळाली नाही. आई त्याला पँटचा शोध लावायला सांगते.

प्रश्न २ - मनाने उत्तरे लिहा.

(१) कोणत्या गोष्टीसाठी आई तुमच्या सारखी मागे लागते ?

उत्तर - मी मित्रांबरोबर फूटबॉल खेळायला जात असतो. पण त्यांच्याबरोबर बाहेर न जाता मी अभ्यास करावा यासाठी आई सारखी मागे लागते.

(२) तुम्हांला अंतराळात सोडले तर तुम्ही काय काय पाहाल ते लिहा.

उत्तर - आम्हाला अंतराळात सोडले तर ग्रह, तारे जवळून कसे दिसतात ते आम्ही पाहू. पृथ्वी दुरून कशी दिसते ते आम्ही पाहू. आमचा भारतदेश दुरून कसा दिसतो ते आम्ही पाहू.

(३) तुम्हांला कोणते शोध लावावे असे वाटते ?

उत्तर भारताच्या काही भागात पाऊस खूप पडतो तर काही भागात अजिबात पडत नाही. काही वेळेला ढग येतात आणि पाऊस न पाडता निघून जातात. म्हणून आपल्याला हवे तेव्हा ढग बोलावता येईल आणि पाहिजे तेवढाच पाऊस पाडून घेता येईल. हे शोध लावावेत असे मला वाटते.

व्याकरण व भाषाभ्यास

प्रश्न १ - तुम्ही आतापर्यंत पाठांचे विविध नमुने अभ्यासले आहेत, त्यांपैकी खाली काही नमुने दिले आहेत. त्यांमध्ये जास्तीत जास्त व कमीत कमी किती पात्रे बोलत असतात हे खालील तक्त्यात लिहा.

उत्तर -

नाट्यछटा

संवाद

थिएटर प्रवेश

स्वत:

कथा

एक

एक खूप जास्त

एक खूप जास्त

एक

एक खूप जास्त

प्रश्न २ - या नाट्यछटेत किती पात्रांचा उल्लेख आहे ? ती पात्रे काय बोलली आहेत ते लिहा.

उत्तर - या नाट्यछटेत दोन पात्रांचा उल्लेख आहे.

(१) आई- निळी पँट शोधली, तर हाच मोठा शोध लावलास. आईवर

खूप उपकार होतील !

(२) ताई शास्त्रज्ञ होणं म्हणजे इतकं सोपं नाही काय ?

प्रश्न ३- वाक्प्रचारांचे अर्थ सांगून वाक्यात उपयोग करा.

(१) आकाशाला गवसणी घालणे

(२) निश्चत दांडगा असणे

(३) खडकातून पाणी काढणे

(४) मनस्ताप सहन करणे.

उत्तर (१) आकाशाला गवसणी घालणे अशक्य गोष्ट शक्य करण्याचा

निष्फळ प्रयत्न करणे.

वा.उ.- अंगी अभिनय कला नसताना हिरो आकाशाला गवसणी घालणे होय. बनण्याचे स्वप्न पाहणे म्हणजे

(२) निश्चत दांडगा असणे पक्का निर्धार असणे.

वा.उ.- स्वराज्य स्थापनेचा शिवाजी महाराजांचा निश्चय दांडगा होता.

(३) खडकातून पाणी काढणे कठीण परिस्थितीवर मात करणे. वा.उ.-

म. फुले यांनी मुलींची

शाळा काढून खडकातून पाणी काढले.

(४) मनस्ताप सहन करणे मनाला होणारे दुःख सहन करणे.

वा.उ.- मोठी माणसे टोचून बोलली की मनस्ताप सहन करावा लागतो.

आपण समजून घेऊया

(शुद्धलेखन)

खालील शब्द वाचा.

मी, ही, जी, पी, बी, ती, तू, धू, जू, ऊ, पू हे एकाक्षरी शब्द आहेत. एकाक्षरी शब्दांतील इ-कार किंवा उ-कार दीर्घ उच्चारला जातो म्हणून तो 'दीर्घ' लिहितात. 'नि' हा एकच शब्द असा आहे की जो एकाक्षरी असूनही 'हस्व' लिहितात.

खालील वाक्ये वाचा, अधोरेखित शब्दांचे निरीक्षण करा.

(१) त्याची टोपी उडाली.

(२) नूरजहाँ विटी दांडू खेळू लागली.

(३) आईने पिशवी ठेवली.

(४) ताईला पेरू आवडतो.

(५) संजू आनंदाने नाचू, बोलू आणि गाऊ लागला.

त्याची, टोपी, उडाली, विटी, दांडू, खेळू, लागली, पिशवी, ठेवली, पेरू, संजू, नाचू, बोलू, गाऊ या शब्दांतील इ-कार व उ-कार दीर्घ आहेत. मराठी भाषेत शब्दांच्या शेवटी येणारे इ-कार व उ-कार दीर्घ असतात 'आणि' व 'परंतु' हे मराठीतील दोन शब्द असे आहेत की ज्यांचा इ-कार, उ-कार हस्व लिहितात.

शब्दांच्या शेवटी इ-कार, उ-कार येतील असे दहा शब्द लिहा.

• • उत्तर (१) भिंती (२) नीती (३) स्थिती, (४) जेवली (५) झोपली. (६) संस्कृती (७) मुलांची (८) शाळेची (९) पारखली (१०) परिस्थिती

(विशेषणे)

प्रश्न १ - खालील वाक्यांतील मोकळ्या जागी कंसात दिलेल्या सार्वनामिक विशेषणांपैकी योग्य विशेषणे घाला.

(इतका, जेवढा, तुमचा, तिचा, जसा, तेवढे) उत्तर - (१) बाबांनी विचारले, "इतका वेळ कुठे होतास?"

(२) तिचा चेहरा उन्हाने लालेलाल झाला.

(३) मला वाटते, "जेवढा कचरा जास्त तेवढे प्रदूषण जास्त."

(४) तुमचा मुलगा खूप हुशार आहे.

(५) जसा अंगरखा तशीच टोपी घालून तो मंचावर आला.

प्रश्न २- खालील नामांना दोन-दोन विशेषणे लिहा.

उदा. हिमालय उंच, बर्फाच्छादित

(भाजी, घर, विद्यार्थी, बाहुली, लोक)

उत्तर (१) भाजी ताजी, हिरवी

(२) घर - टुमदार, स्वच्छ

(३) विद्यार्थी - सालस, हुशार

(४) बाहुली - आकर्षक, सुंदर

(५) सार्वजनिक सज्जन, अस्सल

प्रश्न १ - 'मला मोठं व्हायचंय!' या पाठाचे प्रकटवाचन करा.

उत्तर - विद्यार्थ्यांनी या नाट्यछटेचे स्पष्ट उच्चारात न अडखळता अभिनयाद्वारे वाचन करावे.

प्रश्न २ - पाठात आलेले शब्द खाली दिलेले आहेत. त्यांची माहिती मिळवा व लिहा. 

(१) गुरुत्वाकर्षण (२) टेस्टट्यूब्ज (३) लॅब (४) अणू (५) परमाणू

उत्तर - (१) गुरुत्वाकर्षण पृथ्वीची पदार्थांना आपणांकडे ओढण्याची शक्ती म्हणजे गुरुत्वाकर्षण होय. गुरुत्वाकर्षण शक्तीमुळेच वर फेकलेले पदार्थ जमिनीवर पडतात.

(२) टेस्टट्यूब्ज - टेस्टट्युब्ज म्हणजे परीक्षा नळी होय. प्रयोगशाळेत प्रयोग करण्यासाठी या नळीचा उपयोग केला जातो.

(३) लॅब - लॅब म्हणजे प्रयोगशाळा होय. प्रयोगशाळेत प्रयोग करण्यासाठी लागणारे साहित्य ठेवलेले असते. जसे मायक्रोस्कोप, टेस्टट्युब्ज काचेची पात्रं यांसारखी सर्व साहित्य प्रयोगशाळेत उपलब्ध असतात.

(४) अणू - अणू म्हणजे सर्व द्रव्यात आढळणारी अतिसूक्ष्म संरचना होय. रासायनिक मूलद्रव्याच्या लहानांत लहान कणास अणू असे म्हणतात. पदार्थ हा अतिसूक्ष्म कणांचा (अणू) बनलेला असतो. ही संकल्पना भारतीय शासत्रज्ञ कणाद याने मांडली. अणू तीन प्रकारच्या कणांचे बनलेले असतात. इलेक्ट्रॉन, प्रोटॉन, न्यूटॉन.

(५) परमाणू - पदार्थाचा अविभाज्य असा सूक्ष्म अंश म्हणजे परमाणू होय.

प्रश्न ३ - प्रयोग करण्यासाठी प्रयोगशाळेमध्ये विविध साहित्य असते, त्याची यादी करा.

उत्तर - प्रयोग करण्यासाठी प्रयोगशाळेमध्ये जे साहित्य लागते. त्याची यादी. (१) काचेची पात्रे (२) स्फिरिट लॅम्प (३) परीक्षा नळी (४) स्टॅन्ड (५) छोटी जाळी (६) थर्मामीटर (७) मोजपट्टी (८) प्रिझम (९) चुंबक (१०) गोलक